Η παιδική ηλικία, και ιδιαιτέρως η βρεφική, χαρακτηρίζονται από ταχεία σωματική ανάπτυξη. Κάθε νέο κύτταρο, κάθε ιστός που δημιουργείται ή αναπαράγεται έχει ως μοναδική πηγή δομικών συστατικών του ταχέως αυτού αναπτυσσόμενου οργανισμού, την τροφή.
Τα βρέφη τυπικά τριπλασιάζουν το βάρος γέννησής τους περί τους 12 μήνες,
γεγονός το οποίο φανερώνει την αλήθεια της γνωστής σε όλους μας φράσης «είμαστε ό,τι τρώμε».
Ο οργανισμός που μέρα με τη μέρα σχηματίζεται εξαρτάται από την ποιότητα και την θρεπτική αξία της τροφής που του προσφέρουμε.
Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του παιδιού μας, λοιπόν, οφείλουμε περισσότερο από κάθε άλλη περίοδο της ζωής του να επιλέγουμε προσεκτικά σε καθημερινή βάση τις τροφές που του προσφέρουμε.
Οποιαδήποτε διαταραχή στην κατάλληλη πρόσληψη τροφής μπορεί να έχει διαρκή και μόνιμα αποτελέσματα τόσο δυναμικό αυξήσης (growth potential) όσο και στο επίτευγμα ανάπτυξης (developmental achievement) ενός παιδιού.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής συνιστούν αποκλειστικό μητρικό θηλασμό για τους πρώτους έξι μήνες ζωής. Σε αυτό το χρονικό διάστημα, η σίτιση μόνο με γάλα αρκεί για τη φυσιολογική σωματική ανάπτυξη των βρεφών.
Μετά την ηλικία των έξι μηνών, συμπληρωματικές στερεές τροφές χρειάζεται να προστεθούν στην διατροφή του βρέφους για να καλύψουν τις ανάγκες του σε θερμίδες, πρωτεΐνες, σίδηρο, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες.
Το χρονικό διάστημα εισαγωγής των στερεών τροφών στη διατροφή του βρέφους εξαρτάται όχι μόνο από την ηλικία αλλά και από την ανάπτυξη του βρέφους.
Τα περισσότερα βρέφη είναι έτοιμα να ξεκινήσουν στερεές τροφές όταν μπορούν να κάθονται με υποστήριξη, να στηρίζουν καλά το κεφάλι και τον αυχένα και να μην σπρώχνουν το φαγητό έξω από το στόμα με τη γλώσσα τους (κατάργηση του αντανακλαστικού προβολής της γλώσσας, tongue extrusion reflex).
Τα παραπάνω επιτυγχάνονται συνήθως μεταξύ 5ου και 6ου μήνα ζωής.
Σε αυτό το χρονικό διάστημα, τα περισσότερα βρέφη αρχίζουν να δείχνουν ενδιαφέρον για τις στερεές τροφές (κίνηση του σώματος προς τα εμπρός και άνοιγμα του στόματος), είναι ικανά να κινούν το φαγητό από το μπροστινό μέρος της γλώσσας προς τα πίσω, να εκτελούν μασητικές κινήσεις και να καταπίνουν μη υδαρείς τροφές. Επίσης, μεταξύ 5ου και 6ου μήνα ζωής, η ικανότητα πέψης και απορρόφησης πρωτεϊνών, λιπών και υδατανθράκων είναι πιο ώριμη και οι νεφροί μπορούν να ανταποκριθούν καλύτερα σε ωσμωτικά φορτία.
Το είδος και η σειρά με την οποία προσφέρονται οι στερεές τροφές στο βρέφος επηρεάζονται από την κουλτούρα, την παράδοση αλλά και τις προτιμήσεις της εκάστοτε οικογένειας.
Αυστηρή σύσταση για επιλογή συγκεκριμένης τροφής ως πρώτη ή για τη σειρά χορήγησης των στερεών τροφών, δεν υπάρχει.
Η Επιτροπή για την Διατροφή της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής προτείνει τα δημητριακά (σιτηρά) για βρέφη και το κρέας ως πρώτες επιλογές, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας τους σε σίδηρο. Στη συνέχεια, στο διαιτολόγιο του βρέφους μπορεί να προστεθούν φρούτα και λαχανικά. Από τα δημητριακά το ρύζι παραδοσιακά προσφέρεται πρώτο επειδή σπάνια προκαλεί αλλεργία, γίνεται καλά ανεκτό και είναι ευρέως διαθέσιμο.
Η γλουτένη είναι πρωτεΐνη που βρίσκεται σε δημητριακά όπως το σιτάρι, το κριθάρι και η σίκαλη. Η υπερευαισθησία στη γλουτένη, σε άτομα με γενετική προδιάθεση, μπορεί να προκαλέσει αυτοάνοση εντεροπάθεια, την γνωστή ως κοιλιοκάκη. Η Ευρωπαΐκή Εταιρεία Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας και Διατροφής προτείνει την χορήγηση γλουτένης όχι νωρίτερα από τον 4ο μήνα και όχι αργότερα από τον 7ο μήνα ζωής.
Εκτός από σημαντικούς γενικούς κανόνες που θα πρέπει να συζητά με τους γονείς ο παιδίατρος σχετικά με την εισαγωγή των στερεών τροφών στη διατροφή του βρέφους μερικές σημαντικές οδηγίες / συμβουλές προς τους γονείς σχετικά με την εισαγωγή στερεών τροφών είναι οι παρακάτω:
- Το βρέφος μπορεί, και είναι το ιδανικό, να συνεχίσει να θηλάζει στο 2ο εξάμηνο ζωής.
Το γάλα στο 2ο εξάμηνο ζωής αποτελεί σημαντικό κομμάτι της διατροφής του βρέφους (ποσότητα 500 με 700 ml). Καθώς το μωρό τρώει περισσότερα γεύματα στερεών τροφών, το γάλα που πίνει θα ελαττώνεται σταδιακά. - Η ποσότητα που τρώνε τα παιδιά στην αρχή δεν είναι τόσο σημαντική όσο η δοκιμή πολλών διαφορετικών υφών και γεύσεων. Τα βρέφη χρειάζονται χρόνο γιατί οι γεύσεις είναι διαφορετικές από του γάλακτος και ο τρόπος (κουτάλι) χρειάζεται προσαρμογή. Πολλές φορές μία τροφή μπορεί να χορηγηθεί και 15 ή περισσότερες φορές πριν γίνει αποδεκτή από το βρέφος.
- Οι στερεές τροφές προσφέρονται με κουτάλι, και όχι μέσα σε μπιμπερό. Η χρήση κουταλιού βοηθά στην νευρομυϊκή ωρίμανση της μάσησης και της κατάποσης.
- Οι γονείς είναι καλό να επιλέξουν οι ώρες των γευμάτων να είναι ήρεμες και χωρίς βιασύνες. Η ώρα του φαγητού είναι πάντα μια ευκαιρία για επικοινωνία.
- Δε χρειάζεται να πιέζεται το παιδί να φάει ή να τελειώσει το φαγητό του. Τα βρέφη δείχνουν ότι χόρτασαν όταν γυρίσουν αλλού το κεφάλι τους, κρατούν το στόμα τους κλειστό, σπρώχνουν μακριά το πιάτο τους ή το ρίχνουν στο πάτωμα, φτύνουν το φαγητό ή το κρατάνε στο στόμα τους χωρίς να το καταπίνουν.
**Αξίζει να σημειωθεί πως τα βρέφη που τρέφονται / σιτίζονται κατ’ επίκληση (κατά δική τους παραγγελία θα λέγαμε) καταναλώνουν την ποσότητα τροφής που χρειάζονται για να αναπτυχθούν καλά.**
- Να αποφεύγονται οι έτοιμες παιδικές τροφές και να προτιμώνται φρέσκα φρούτα και λαχανικά καθώς και φαγητά από φρέσκιες πρώτες ύλες που μαγειρεύουν οι ίδιοι οι γονείς.
- Να αποφεύγεται η σίτιση του βρέφους μπροστά στην τηλεόραση.
- Την ώρα του φαγητού, τα μωρά πρέπει να είναι καθισμένα. Αυτό βοηθά το μωρό να εξερευνήσει την τροφή και είναι λιγότερο πιθανό να πνιγεί. Μια ψηλή καρέκλα που υποστηρίζει το κεφάλι και τα ποδαράκια του είναι χρήσιμη.
- Πολύ σημαντικό είναι να αποφεύγονται σκληρές, στρογγυλού σχήματος τροφές, π.χ. ωμά καρότα, μεγάλα κομμάτια ωμού μήλου, μικρά στρογγυλά φρούτα, όπως σταφύλια γιατί ο κίνδυνος πνιγμονής είναι μεγάλος.
- Στην ηλικία των 8-10 μηνών το βρέφος μπορεί να αρχίσει να τρώει αυτόνομα φαγητό στο χέρι. Μικρά κομμάτια από μαλακά φρούτα, λαχανικά, τυρί, ζυμαρικά και δημητριακά που μαλακώνουν στο στόμα είναι κατάλληλες τροφές για φαγητό στο χέρι.
- Τα λιπαρά δεν θα πρέπει να περιορίζονται τα 2 πρώτα έτη ζωής.
- Κάθε τι που χρησιμοποιείται για το τάισμα του μωρού θα πρέπει να είναι καθαρό.
Είναι πολύ σημαντικό, για την υγεία του μωρού, να τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας και υγιεινής στον τρόπο παρασκευής και συντήρησης του φαγητού, όπως:
- Πλύσιμο χεριών και επιφανειών πριν την παρασκευή του φαγητού.
- Το ωμό κρέας θα πρέπει να είναι σκεπασμένο και να μην ακουμπά σε άλλα τρόφιμα στο ψυγείο.
- Πλύσιμο και ξεφλούδισμα φρούτων και λαχανικών, όπως καρότα και μήλα.
- Αν η ποσότητα φαγητού που παρασκευάζεται κάθε φορά, είναι μεγαλύτερη από αυτή που θα φάει το μωρό, το φαγητό θα πρέπει αφού κρυώσει, να μπαίνει στο ψυγείο (στη συντήρηση ή στην κατάψυξη). Το φαγητό από την συντήρηση πρέπει να καταναλωθεί μέσα σε δύο μέρες. Το κατεψυγμένο πρέπει να αποψυχθεί πριν ζεσταθεί. Ο πιο ασφαλής τρόπος για αυτό, είναι να μείνει στη συντήρηση του ψυγείου στη διάρκεια μιας νύχτας ή να χρησιμοποιηθεί η λειτουργία απόψυξης του φούρνου μικροκυμάτων.
- Όταν το φαγητό ζεσταίνεται θα πρέπει να φτάσει σε θερμοκρασία βρασμού. Στη συνέχεια και αφού γίνει χλιαρό, μπορεί να προσφερθεί στο μωρό. Ένας τρόπος για να κρυώσετε ένα φαγητό, είναι αφού το κλείσετε καλά σε αεροστεγές δοχείο, να το βάλετε κάτω από κρύο τρεχούμενο νερό, ανακινώντας συχνά ώστε να κρυώνει ομοιόμορφα. Στην περίπτωση που χρησιμοποιείτε φούρνο μικροκυμάτων, πάντα να ανακατεύετε και να δοκιμάζετε τη θερμοκρασία του, πριν το δώσετε στο μωρό σας.
- Το φαγητό δεν ζεσταίνεται περισσότερο από μία φορά.
- Όλα τα σκεύη να πλένονται με ζεστό νερό και σαπούνι και να ξεπλένονται καλά.
- Τα παιδιά είναι καλό να μαθαίνουν από μικρή ηλικία, ότι πλένουμε τα χέρια αφού αγγίξουμε ζώα, μετά την τουαλέτα και πριν το φαγητό.
Τελειώνοντας θα ήθελα να τονίσω την εξαιρετική σημασία θεμελίωσης μιας υγιούς διατροφικής σχέσης, η οποία ξεκινά από την πρώτη ημέρα ζωής και εδραιώνεται ήδη από τη βρεφική ηλικία, στο 1ο έτος ζωής.
Μια υγιής σχέση διατροφής συνεπάγεται έναν καταμερισμό της ευθύνης μεταξύ του γονέα και του βρέφους.
Ο γονέας θέτει ένα κατάλληλο, ασφαλές και περιποιητικό περιβάλλον διατροφής και παρέχει κατάλληλα υγιεινά τρόφιμα.
Το βρέφος αποφασίζει πότε και πόσο θα φάει.
